දිලීක්ත නීතිය (Tort Law)
දිලීක්ත නීතිය යනු රොමලන්දේසි නිතික්‍රමය අනුව වර්දනය වු නිති ක්‍රමයකි ඉංග්‍රීසි නීතියේ හානිපුර්නයට සම්බන්ද නීතිය හදුන්වන්නේ "තොරත" (Tort) නිතිය වශයෙනි
දිලීක්ත නීතිය යනු කුමක්දැයි හදුනාගැනිම සදහා අතීතයේ සිටි මහා නීතිවේදීන් එ පිලිබදව කරන ලද අර්ත නිරූපන කිහිපයක් සලකා බැලිය යුතුය
- මැකරන් නැමති නීතිවේදියා පවසා ඇත්තේ “යමෙකු තවත් කෙනෙකු කෙරෙහි පැවරිය හැකි නීතිමය යුතුකමක් පැහැර හැරිමක් හේතුවෙන් හානියට පත්වු පුද්ගලයාට වන්දි ගෙවීමට ගොඩනැගී ඇති නීති කොට්ටාශය” ලෙසය
- ෆුට්(Voet) නැමති නිති වේදියා අර්ත දක්වා ඇතේ “යුක්ති සහගට නොවන ලෙස ඔනෑකමින් හො නොසැලකිලිමත් කමෙන් යමකු තවත් පුද්ගලයකුට පීඩාවක් කිරීම” දිලීක්තයකි
- ඉංග්‍රිසි නීතිය යටතේ “නිතියෙන් පවරා ඇති යුතුකමක් පැහැර හැරීම” තොරතයකි
දිලීක්තයක් අපරාද නීතියෙන් වෙනස්වේ අපරාද නීතියේ ප්‍රදාන අරමුන වන්නේ අපරාද කරුවන්ට දඩුවම් පැමිනවීමයි දිලීක්ත නීතියේ අරමුන වන්නේ සිදුවු අලාබය වෙනුවෙන් හානිපුර්නය කිරීමයි
ලංකාවේ බාවිතවන්නේ දිලීක්ත නීතියයි, එසේ වුවද ඉංග්‍රීසීන්ගේ පාලන සමයේ නඩු තීන්දු ප්‍රකාශ කල ඉංග්‍රීසි විනිස්චයකාරවරු තොරත නීතියේ එන සන්කල්පද තම නඩු සදහා උපයොගී කරගත්තේය
උදාහරන
සමීන් එදිරි සේගුතම්බි - 25 NLR 485
සුදුබන්ඩා එදිරි පුන්චිරාල - 25 NLR 512
එ අනුව ලංකාවේ හානි පුර්නය සම්බන්දයෙන් බාවිතාවන නීතිය සීයට සීයක්ම රොම ලන්දේසි නීතිය නොව එය ඉංග්‍රීසි නිතියේ එන තොරත නිතියද සම්මිස්ස්‍රනය වී පවතී
දීලීක්ත නීතියේ විශේෂ ලක්ෂන
දීලීක්ත නීතිය අනුව ඇත්තේ ප්‍රදාන නඩුකර දෙකකි
- ඇක්විඩියානු නඩුකර (Aquilian)
- ඉන්ජූර්යරුම් නඩුකර (Injuriarum )
ඇක්විඩියානු නඩුකර (AquilianLaw)
කෙනෙකුගේ ශරීයයට,දේපලට හො ප්‍රවේනියට කරනු ලබන හානියක් ඇක්විඩියානු නඩුකරයට අයත් වේ
ඇක්විඩියානු නඩුකරයක් පැනවීමට නම් සම්පුර්න කලයුතු කරුනු
- විත්තිකරු විසින් අයුතු ක්‍රියාවක් කරතිබීන
- විත්තිකරුගේ ක්‍රියාවෙන් පැමිනිලි කරුට හානියක් හො පාඩුවක් සිදුවීම
- විත්තිකරුගේ අයුතු ක්‍රියාව නොසැලකිලිමත් කමින් හො ඔනැකමින් කරතිබීම
ඉන්ජූර්යරුම් නඩුකර (InjuriarumLaw)
කෙනෙකුගේ චරිතයට හො කීර්ති නාමයට හානියක් සිදුකිරීම ඉන්ජූර්යරුම් නඩුකර යටතේ වගකීම් පැවරීමට නම් පහත සදහන් අවෂ්‍යතාවයන් සම්පුර්න කර තිබිය යුතුය
- ප්‍රකට ක්‍රියාවක්
- එ තුලින් යමකුගේ කීර්තිනාමයට ගරුත්වයට සමාජ පිලිගැනීමට හානියක් සිදුවි තිබීම
- එකී ක්‍රියාවට ඔනෑකමින් හො නොසැල්ලකිල්ල මත සිදුකර තිබීම
- එකී ක්‍රියාවට සදාචාරයට විරුද්ද වරදක්වි තිබීම
නොසැලකිල්ල (Negligence)
සාදාරන බුද්දිමත් පුද්ගලයකු විසින් යම් ක්‍රියාවක් සිදුකිරීමේදි සැලකිලිමත් වියයුතු මට්ටමට වඩා අඩුමට්ටමකින් ක්‍රියාකිරීම නොසැලකිල්ල වේ
නොසැලකිල්ල සිදුවීමටනම් කරුනු තුනක් සම්පුර්න කලයුතු වේ
ü යමක් සිදුකිරීමේදී එයින් අනුන්ට සිදුවිය හැකි අනතුර වැලැක්වීමට සුපරික්ෂා කාරී නොවීම
ü සැලකිලිමත් නොවිම නිසා අනුන්ට යම් අනතුරක් සිදුවීම
ü ක්‍රියාවක් සිදුකිරීමෙන් හො වගකීමක් පැහැර හැරීමෙන් තමාගේ යුතුකම පැහැරහැර තිබීම
උදාහරන
උස්බිමක පිහිටි A නැමති පුද් ගලයාට අයත් ඉඩමක ඇති කලුගලක් ඉවත් කිරිමට අවෂ්‍යයැයි සිතමු එය එවත්කිරීමේදී පහල ප්‍රදේශවල ඇති එඩම්වලට හානියක් වෙතැයි බැලූ බැල්මට පෙනේ එහෙත් එ ගැන නොතකා කම්කරුවන් යොදවා කලුගල එවත් කිරීමට යාමේදී ඵල ඇති B ගේ ඉඩමට එය පෙරලී ගොස් එහි දේපල වලට හා මිනිසුන්ට හානියක් සිදු උනිනම් එය වගකිම පැහැර හැරීමක් වන අතර එහි වගකීම A විසින් බාරගත යුතුය
